Inleiding Verhuizingen Ontspulling Pailhead Digitaliseren Eerste opnamen Overzicht

De archivering van de cassettebandjes

Al geruime tijd speelde ik met de gedachten om eens iets te doen met mijn verzameling cassettebandjes, die ik tussen de tweede helft van de jaren tachtig en de eerste helft van de jaren negentig heb opgebouwd. Het meest voor de hand liggende plan was de hele boel bij het grofvuil zetten, maar dat kon ik moeilijk over mijn hart verkrijgen. Een beter plan was om de interessante cassettes te digitaliseren en online beschikbaar te stellen. Deze paar pagina's geven het verslag van de project, alsmede de links naar de geluidsbestanden.

Historische inleiding

Behalve het werken aan en met computers, het draaien van bardiensten in het jongerencentrum, het geven van bijles wiskunde en het roken van jointjes, vormde muziek één van de belangrijkste aspecten van mijn middelbare-schooltijd. Samen met een groepje vrienden kochten we LP's en (iets later) CD's die we voor elkaar op cassettebandjes kopieerden, waarna we hier oeverloos over konden doorlullen.

De harde kern van deze groep bestond uit mijzelf, vriend L, met wie ik ook nu nog nagenoeg dagelijks contact heb, en vriend R, die ik al jaren uit het zicht ben verloren en die vorig jaar overleden bleek te zijn. Maar ook mensen om ons heen kregen gevraagd en (vooral) ongevraagd cassettebandjes met daarop onze nieuwste aanwinsten en ontdekkingen.

Vriend R tijdens het compleet verregende Pinkpop in 1987.

In deze tijd had je op woensdagmiddag op Hilversum 3 (zoals dat toen nog heette) de VPRO-middag en -avond, waarin (afgezien van het legendarische Ronflonflon) muziek op de radio te horen was die je gedurende de hele week nergens anders op de radio kon horen. Programma's als De Wilde Wereld , Nozems-à-Gogo (beide met Fons Dellen en Lotje IJzermans) en Crapuul de Lux (met Luc Janssen) verzorgden mijn kennismaking met de alternatieve muziek-scene en boden zeeën van inspiratie voor meer en andere muziek: mijn muzikale voorkeur is duidelijk in deze tijd en via dit medium tot ontwikkeling gekomen.

Zo zag ik er uit in 1988

Omdat ik woensdagmiddag gewoon naar school moest, had ik het volgende systeem ontwikkeld: met behulp van een timer en bandrecorder nam ik de hele middag-uitzending (en vaak ook de avond-uitzending) op grote spoelenbanden op. Deze banden luisterde ik dan meestal in het weekend af en kopieerde de interessante nummers van band naar cassette. Tegelijkertijd hield ik minutieus bij wanneer welk nummer gedraaid werd. Ook had ik hele archieven van welke nummers ik voor wie had had gekopieerd, om zo te voorkomen dat ik dezelfde persoon twee keer hetzelfde zou geven.

Niet alleen de muziek zelf kreeg veel aandacht: ook aan de hoesjes van de bandjes werd in de regel de nodige aandacht besteed. Niet elke cassette is even uitgebreid vormgegeven, maar als er tijd en zin was werden sommige hoesjes (geheel in de traditie van het platenlabel Factory) bijna kunstwerken.

Al met al verkreeg ik op deze manier in de loop der jaren een aardige verzameling cassettebandjes die, als gevolg van de chronologische sortering, gezien kan worden als een muzikale tijdlijn door mijn middelbare-schooltijd (en het begin van m'n studietijd). In deze verzameling bevinden zich dus vooral bandjes van mezelf en vrienden L en R, maar ook een enkele opname gemaakt door mijn grote liefde F, haar zuster S en boezemvriendin M – allemaal allang uit het zicht verdwenen, maar hun bandjes heb ik nog.

Een wat onscherpe foto van mezelf in 1990

Desinteresse en verhuizingen

Tijdens mijn studie begon de interesse in muziek wat te verminderen. Alternatieve muziek begon meer mainstream te worden en ik begon meer tijd te spenderen aan filosofie en informatica. De verzameling cassette's, LP's en CD's gingen een paar verhuizingen mee, maar kwamen steeds minder vaak uit hun dozen of hoesjes. In 2009 gaf ik al mijn LP's aan vriend L, in 2010 gaf ik al mijn CD's aan mijn onderbuurvrouw (behalve de CD's van Sonic Youth, want die waren al eerder in de zakken van een eerdere scharrel L verdwenen).

Maar de doos met cassettebandjes bleef: in tegenstelling tot LP's en CD's vormde dit een verzameling persoonlijke audio-documenten waarvan de waarde vooral door mijzelf werd erkend. In 2004 ingepakt door mijn toenmalige vriendin JT verhuisde deze doos van de Boisotkade naar de Oude Vest in Leiden, vandaar naar de Oosterstraat en verder naar de Moesstraat in Groningen en de Waterhoenstraat in Sneek. En toen stond diezelfde doos op de zolder aan de Maluslaan, weer in Groningen – met hetzelfde plakband, al zestien jaar onuitgepakt...

De doos bandjes zoals die eruit zag toen ik hem van zolder haalde.

Na zestien jaar wordt de doos weer eens geopend.

Ontspulling en een laatste blik

In het kader van de ontspulling en de op handen zijnde (hopelijk voorlopig laatste) verhuizing was het moment aangebroken om ook deze doos onder handen te nemen. Maar ik kon het niet over mijn hart verkrijgen om zo'n belangrijk onderdeel van m'n autobiografisch verleden zonder meer bij het grofvuil te zetten. Dus besloot ik om de doos te openen en alle cassettes nog één keer door m'n handen te laten gaan.

Wat ik in de doos aantrof waren bundels van vijftien bandjes. Omdat ik die cassettes, zoals gemeld, chronologisch bewaarde, had ik er bij het inpakken veel moeite in gestoken om die volgorde te bewaren. Nadat ik ze allemaal had uigepakt en gestorteerd, bleek de oudste bundel nummer 6 te dragen: dat betekent dat ik bundels 1 tot en met 5 mis (op zich jammer, want ik weet dat zich daar een paar mooie exemplaren tussen bevinden). In totaal zaten in deze doos 21 bundels (dus 315 bandjes – eigenlijk net één te veel): de oudste cassette was van 8 januari 1988 (opnamen van het radioprogramma De Wilde Wereld en één van de eerste cassettes die ik van vriend R had gekregen) en de jongste van 31 december 1997 (de beste 98 van '97).

De 315 bandjes op volgorde gelegd.

De meeste bandjes zijn toentertijd opgenomen met een Kenwood KX-32 en een Marantz SD 3030 (dat laatste deck heeft nog zijn weerslag gevonden in een andere toenmalige hobby van me). De beide decks zijn in de loop der tijd verdwenen, evenals de bandrecorder die ik gebruikte om de radio-uitzendingen op te nemen (een AKAI, ik denk een GX-210D). Om die reden, en omdat ik verder geen enkele mogelijkheid had om cassettebandjes af te spelen, had ik daarom bedacht om alleen de meest interessante hoesjes te archiveren en voor het overige de cassettes zelf weg te gooien.

Maar zelfs een eenvoudige inspectie van de bandjes leerde me dat er te veel moois tussen zat om niet in ieder geval een poging te doen om in ieder geval de interessante opnamen te redden. Zo zag ik al snel een verzameling van optredens van Sonic Youth, live-opnamen van Nederlandse bands in de studio van de VPRO en interviews met inmiddels lang vergeten artiesten.

De eerste cassette

Om de bandjes überhaupt te kunnen beluisteren, had ik natuurlijk een cassettespeler nodig. In eerste instantie wilde ik weer zo'n Marantz SD3030 hebben, maar die bleken moeilijk te vinden; op e-bay waren ze wel te krijgen, maar te duur en te veel transport. Tijdens het rondkijken op Marktplaats en vergelijkbare sites kwam het gevoel van vroeger wel weer terug: de spanning van mooie audio-apparatuur en de lol van fysieke knoppen, vu-meters en dergelijke zaken meer. Ik had mijn zinnen gezet op een Marantz, en dan wel een enkeldecks – wat moest ik in godsnaam met een dubbeldecks?

Uiteindelijk vond ik een fraai exemplaar op de site van Vintro Media. Na wat heen en weer gemaild te hebben, kon ik mijzelf voor zes tientjes de trotse eigenaar van een Marantz SD 45-II noemen.

Toen het deck was uitgepakt en aangesloten was op de enige versterker die we nog in huis hebben (een Fatman iTube Red-I buizenversterker), konden we de installatie uittesten. Hiervoor kozen we de oudste cassette van de verzameling, en daarvan specifiek de B-Kant. Om de magnetische interferentie wat te minimaliseren, spoelden we de band voorafgaand aan het afspelen eerst een paar keer heen en weer.

Toen we vervolgens op 'Play' drukten gebeurde het. Als een herinnering uit een lang vervlogen tijd, klonk de stem van Fons Dellen uit de luidsprekers. Hij kondigt een liedje van Pailhead aan. Een aankondiging van een nummer die op 9 december 1987, drieëndertig jaar geleden, door de ether klonk was op deze cassette terecht gekomen. Vanaf mijn kamer in mijn ouderlijk huis was deze cassette vervolgens acht keer verhuisd, waarvan de laatste vier ingepakt. Het is een liedje van Pailhead en, op wat zweven na, klinkt het eigenlijk nog best aardig.

Het digitaliseren van de tapes

Een volgende stap was natuurlijk om een apparaat te kopen waarmee ik de cassetterecorder op de computer kon aansluiten. De software om het geluid uiteindelijk op te nemen en eventueel na te bewerken was eenvoudig: voor andere projecten gebruik ik al langere tijd Audacity, en dat werkt prima. Maar een digitizer was wat lastiger

Dat dat lastiger was dan ik had gedacht kwam niet in de laatste plaats doordat er heel veel van dergelijke apparaten op de markt zijn en de omschrijvingen een kennisniveau van muziektechniek veronderstellen die ik zelf niet heb. En opvallend genoeg zijn er maar weinig apparaten die tulps verbinden met USB: het meeste wat je vindt zit in de game-hoek met 5.1 of 7.1 surround sound; of je komt in het professionele circuit terecht, waarbij alles werkt met 6,3 mm jacks.

Gelukkig ken ik mensen die meer in deze materie zitten dan ikzelf, dus ik werd al redelijk snel geattendeerd op de Reloop iPhono 2 USB. Mijn uiteindelijke set-up zag er dus als volgt uit:

De uiteindelijke set-up van het project.

De eerste opnamen

Met deze setup in orde, kon in eindelijk beginnen met het digitaliseren van de interessante cassettes. Niet elk monument is de moeite van het conserveren waard, dus ik had al bedacht de bandjes waar gewoon een plaat of cd min of meer integraal op was opgenomen te laten voor wat het was, en alleen de interessante radio-uitzendingen en / of registraties van concerten te digitaliseren. Voor de hoesjes die horen bij bandjes van de eerste categorie ben ik nog aan het nadenken over een goeie archiveringsstrategie; ik heb besloten bandjes die horen bij de tweede categorie de rest van m'n leven mee te zeulen.

De eerste tape die ik digitaliseerde betrof een verzameling briljante opnamen van Sonic Youth. De tweede was het concert van The Jesus and Mary Chain in Paradiso op 13 oktober 1987, wat ondanks de waardeloze kwaliteit daarvan voor mij een life-changing event is geweest (ik was daar met F, we sliepen bij mijn broer in Amsterdam en mijn leven zou nooit meer hetzelfde zijn). De derde tape was de verzameling opnamen van De Wilde Wereld en de vierde was een live-optreden van Scream.

Vooor het overige heb ik een fijn overzichtje gemaakt.

In de komende periode hoop ik alle ruim driehonderd bandjes te doorlopen. Bij wijze van afronding of afsluiting.

Bart Barnard

November - december 2020