Boeken gelezen in 2024
n=19; Σ=5349; μ=281,5; σ=149,5; min=122; max=728
Bekijk ook de boeken die ik las in 2022 of de boeken die ik las in 2023.
n=19; Σ=5349; μ=281,5; σ=149,5; min=122; max=728
Bekijk ook de boeken die ik las in 2022 of de boeken die ik las in 2023.
Na het teleurstellende boek over de transcontinentale telegraaflijn in Australië en de redelijk interessante geschiedenis van de indiaanse familie Start / Red Feather was ik blij dat het volgende boek op de rol daadwerkelijk interessante en goede geschiedschrijving betrof. Ik werd op dit boek geattendeerd door de bespreking ervan door Bart Funnekotter in OVT van 3 november, toen we met de auto van Metz naar huis terugreden, en kocht het aan paar weken daarna bij Godert Walter.
Conform de ondertitel van het werk beschrijft Sebastian Smee Parijs ten tijde van de Frans-Pruisische oorlog en het ontstaan van het Impressionisme. Op het eerste gezicht twee weliswaar zeer interessante onderwerpen, maar wellicht niet direct aan elkaar gelieerd. Natuurlijk vinden deze twee historische gebeurtenissen in min of meer dezelfde periode plaats, maar hoe het één tot het ander leidt is minder evident.
Als onderdeel van het vak webtechnologie geef ik al jaren een introductiecollege waarbij ik de geschiedenis van het internet behandel. Ik zet deze geschiedenis in de veel bredere context van de menselijke wens om over grotere afstand met elkaar te willen communiceren, en pas dit verhaal dikwijls aan met voor mij nieuwe inzichten. Zo is de presentatie grotendeels gebaseerd op Une histoire de la communication moderne van Patrice Flichy, maar heb ik hem recentelijk nog vrij significant aangpast nadat ik The Internet is not what you think it is van Justin Smith las. Zo blijft het onderwijsmateriaal zich continu verbeteren, en blijft het ook voor mij interessant.
De recentste keer dat ik deze presentatie gaf kwam na de les een student naar me toe die me attendeerde op Twenty to the Mile de geschiedenis van de aanleg van de transcontinentale telegraaflijn over het continent van Australië: van Darwin naar Adalaide. Via deze lijn, die uiteindelijk via een onderzeese lijn verbonden zou worden met Java, zouden de zuidelijke kolonieën eindelijk met de rest van de wereld verbonden worden. Informatie zou er uren in plaats van weken over doen om van Londen naar Adelaide te komen.
Dit boek kocht ik nadat ik in Trouw een interview met de auteur had gelezen. Vanuit mijn interesse in negentiende-eeuwse Amerikaanse geschiedenis ben ik ook wel geïnteresseerd in de situatie van hedendaagse native Americans dus het leek me aardig om een een roman geschreven door één van hen te lezen. Ik moet zeggen dat ik het een bijzonder boek vond, zowel qua schrijfstijl als qua opbouw, maar dat ik nu niet direct fan ben.
Dwalende Sterren volgt in tweede delen de geschiedenis van de familie Star / Red Feather gedurende vijf of zes generaties. Het eerste deel begint met het bloedblad van Sand Creek, waar Jude Star als jongeman getuige van is. Na wat omzwervingen komt hij terecht in de Carlyle Indian School van Richard Pratt. Vanaf daar gaat het vrij snel door de geschiedenis van de Indianen in de tweede helft van de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw: het uitroeien van de buffelo's (indrukwekkende scène in het verhaal wanneer Jude Star in de trein eindeloze rijen van botten van buffelo's ziet liggen), de frustraties van Pratt en zijn link met Dwight Eisenhouwer, de Eerste en Tweede Wereldoorlog en uiteindelijk de bezetting van Alcatraz.
Door mijn interesse in de Eerste Wereldoorlog heb ik daar in de loop der jaren toch behoorlijk wat over gelezen. Zo las ik in mijn tienerjaren als De Reis Terug van Céline, en onlangs nog een opgedoken manuscript van dezelfde auteur. Iets minder recent herlas ik Im Westen Nichts Neues, en Der Weg Zurück heb ik ook en een paar keer gelezen. En ook op het meer historisch-wetenschappelijk vlak heb ik het nodige bestudeerd, zoals bijvoorbeeld dat fijne boek over de wapenwedloop tussen het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.
Misschien is het daarom wel opvallend dat ik nooit aan In Stahlgewittern was begonnen. Natuurlijk, Jünger heeft misschien een slechte pers: gevraagd naar wat zijn verschrikkelijkste ervaring uit de oorlog is geweest, schijnt hij als antwoord te hebben gegeven "dat we hem hebben verloren", hij wordt in de regel wel tot één van intellectuelen van de Conservatieve Revolutie gerekend, en hij heeft ook wel een tijdje gedweept met het nationaalsocialisme (hoewel hij dat, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Marin Heidegger, al in een vroeg stadium expliciet verwierp). Maar dat alles lijkt me ten principale geen reden zijn werk te negeren. En nadat ik geruime tijd geleden in Langs de Afgrond uitgebreid over Jünger las, had ik me al voorgenomen me wat meer in zijn werk te verdiepen. Dit boekje leek me een prima introductie.
Een paar jaar geleden las ik The Grapes of Wrath en hoewel ik dat een heel naar boek vond, vond ik het toch ook een heel aangrijpend en goed boek. Ik nam me voor om nog eens iets meer van Steinbeck te lezen, en op de één of andere manier werd ik geattendeerd op dit werk. Ik bestelde het blijkbaar in september 2023 bij bol.com, maar toen ik het binnenkreeg schrok ik van de omvang (meer dan zevenhonderd pagina's) en de uitgave (pinguin classic, waarvan ik me had voorgenomen nooit meer iets te kopen omdat ik niet tegen slechte vormgeving kan). Het belandde dus in de kast bij de romans, maar van daar bleef het me toch steeds aankijken. En omdat mijn relatief eenvoudige bedboeken op een gegeven moment op waren, nam ik het toch weer ter hand - en toen ik er eenmaal in zat, kon ik het ook niet wegleggen.
Dit was het tweede kleine boekje dat ik had gekocht voor tijdens onze fietsvakantie, en omdat we toch halvewege die vakantie even op en neer naar huis terug moetsen, kon ik het mooi meenemen toen ik het eerste uithad.
Het boekje is geschreven in het kader van de serie Que sais-je, waarin concepten, ideeën of personen in een korte tekst worden toegelicht – in die zin lijkt het een beetje op de Nederlandse serie Elementaire Deeltjes die wordt uitgegeven door Singel Uitgeverijen. Dit werkje is geschreven door Carole Talon-Hugon, die gespecialiseerd is in esthetiek en kunstfilosofie.
Ik had al een paar keer met dit boek in m'n handen gestaan. Het leek me een fijn boek, boordevol waardevolle ideeën en inzichten in twee van mijn persoonlijke helden (Nietzsche en Wagner) en een tijd waarin ik erg geïnteresseerd ben (de negentiende eeuw). Daarbij kwam nog dat ik van de derde persoon uit de titel (Marx) nog niet zo gek veel wist, dus al met al moest het wel een bijzonder leerzaam werk zijn. Maar ja, een kleine vijfhonderd pagina's vond ik toch wel wat aan de lange kant, dus ik besloot telkens om het aan het begin van de zomer aan te schaffen en het gedurende het zomerreces te lezen. En aldus geschiedde, en het bleek zijn belofte meer dan waar te maken.
Het is de auteur expliciet niet te doen om aan de overvloedige literatuur over Marx, Nietzsche of Wagner nog een detailstudie toe te voegen. Het gaat hem erom hun verschillen en overeenkomsten met betrekking tot enkele onderwerpen uit die lange negentiende eeuw te duiden: Marx, Nietzsche en Wagner als "observatoren, critici en tijdgenoten van de negentiende eeuw" neer te zetten. En hoewel Nietzsche en Wagner natuurlijk een lange en complexe vriendschappelijke relatie onderhielden, lijkt de verhouding tussen deze twee en Marx wat vergezocht. Op een enkele opmerking van Marx na, dat de Bayreuther Festspiele het "narrenfeest van de staatmuzikant Wagner" betrof (p.21), is er geen indicatie dat hij zich met het werk van Wagner of Nietzsche heeft beziggehouden – of andersom.
Voor onze fietsvakantie had ik (onder andere) twee korte essays van Carole Talon-Hugon aangeschaft. Eén over ethetique en één over de vraag of en in hoeverre kunstwerken op ethische gronden beoordeeld konden worden. Omdat ik begin dit jaar een boekje over min of meer dezelfde vraag had gelezen, was ik al voor de vakantie in het tweede essay begonnen, zodat ik het op de tweede avond voor de tent kon uitlezen.
Hoewel het essay maar een kleine honderdvijftig pagina's lang is, slaagt Talon-Hugon er toch in hier een hele hoop te vertellen. De eerste dertig pagina's van het boekje zijn gevuld met voorbeelden van werken en exposities die heel specifiek sociaal onrecht aanvechten: feminisme, postkolonialisme of ecologische rampen passeren hier de revue. Hoewel dit op zich het minst diepgaande deel van het boek is, staat het wel vol met interessante en actuele voorbeelden. De conclusie van dit alles is dat er heden ten dage een tendens is om de esthetische waarde van het werk te beoordelen op grond van de ethische kwaliteiten van het maker of vertolker:
Dit boekje was een beetje een impulsaankoop, nadat een artikel in de krant hiernaar had verwezen. Ik dacht ook eigenlijk niet dat ik het uit zou lezen, maar het was toch wel interessant genoeg om tussen de bedrijven door met name vlak voor het slapen gaan in bezig te blijven.
In dit boek neemt Hanneke Grootenboer Heideggers vraag waarom er iets is in plaats van niets als centraal uitgangspunt: waar is het zijn van het ding gelegen, zijn we in staat het zijn van dat ding waar te nemen? Het beroemde ("rather overburdened", p.1) voorbeeld van Heidegger is Van Goghs schilderij van de boerenschoenen. Wat is er in het schilderij? De schoenen, het canvas, De kleuren, ...? Voor Grootenboer zijn de kunsten (met name de beeldende kunsten) een gesprekspartner in het filosofisch discours, suggereren ze vragen of antwoorden en geven ze richting aan het denken:
In mijn jonge jaren dweepte ik erg met Céline. Ik las zijn Reis naar het Eind van de Nacht voor het eerst toen ik een jaar of achttien, negentien was, en heb het daarna nog een aantal keer herlezen - vooral toen ik jaren later de door Tardi geïllustreerde versie had gekocht. Ook Dood op Krediet heb ik een aantal keer gelezen: beide werken maakte diepe indruk op me. Toen ik ging studeren ontmoette ik iemand die ook een liefhebber was – en die ik nog steeds tot mijn beste vrienden reken. En in 2006 kreeg ik van mijn moeder de biografie van Céline die Em. Kunner in dat jaar uitbracht. Kortom, Céline is altijd op de achtergrond van mijn autobiografische verleden aanwezig geweest.
Ik was een beetje vergeten dat er enige tijd geleden wat nieuwe manuscripten van Céline waren ontdekt, maar toen ik onlangs bij de boekhandel aan het struinen was, viel mijn oog op de Nederlandse vertaling hiervan, in 2023 door Arnon Grunberg van een voorwoord voorzien en verschenen bij Polak & Van Gennep. Omdat ik de daaropvolgende maandag toch met de trein op en neer naar Haarlem moest, besloot ik dit boekje te kopen en tijdens die reis te lezen.
Rond pasen werd ik een paar dagen door koorts geveld. In de slaapkamer waar ik die dagen doorbracht, vond ik dit boekje in de kast – of eigenlijk het vijfenvijftigste deel van wielertijdschrift De Muur. Omdat ik een week daarvoor met vriendin A tijdens een wandeling hierover had gesproken, begon ik tussen het slapen door hierin te lezen, omdat ik toch te sterk was om niks te doen maar te zwak om moeilijker teksten tot me te nemen. Toen ik al snel weer wat beter was, vond ik mezelf er te zeer door gegrepen om het weer weg te leggen, dus heb ik het uiteindelijk toch (ten tweedemale) uitgelezen.
Dit boekje zag ik toevallig staan bij Boekhandel Godert Walter en omdat al m'n boeken toch min of meer op waren vond ik dat ik deze wel mocht kopen. Van Hartmut Rosa heb ik anderhalf jaar geleden het dikke boek Resonanz gelezen, wat bijzonder interessant en leerzaam was, maar ook wel wat dik. Met zijn kleine hondervijftig pagina's (én in het Nederlands) leek me dit een stuk beter te behappen.
Ik kocht dit boek naar aanleiding van een bespreking hiervan in Trouw op 24 februari. Ik ben bijzonder geïnteresseerd in de geschiedenis van de inheemse bevolking van de westelijke hemisfeer en heb daar ook al het nodige over gelezen. Zo las ik bijvoorbeeld redelijk recent het boek 1491 – Revelations of the Americas before Columbus, en iets minder recent het lichtelijk polemische boek An American Holocaust. Verder had ik al het nodige over Custer's Last Stand gelezen, of over de Great Sioux War. Dit nieuwe boek van Ned Blackhawk beloofde een nieuw inheems perspectief op de Amerikaanse geschiedenis te leveren. Hoewel het wellicht niet de definitieve beschrijving van dit perspectief is, levert het werk zeker nieuwe inzichten – niet in de laatste plaats over die geschiedenis überhaupt.
Ik kocht dit boekje louter op basis van de titel en met name de subtitel. Eén van de opdrachten van onze minor Design, Art and Technology luidt 'make silent things talk'. In die opdracht wordt studenten gevraagd na te denken over andere vormen van communicatie dan de puur menselijke. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we datgene wat een plant te zeggen heeft ook kunnen verstaan? Hoe weten we wat een kamer, een autoweg of een huis te melden heeft? Het leek me dat we uit dit werk wel een aantal interessante voorbeelden zouden kunnen destilleren.
En ik kwam niet bedrogen uit. In tien hoofdstukken behandelt Bakker tien verschillende vormen van niet-menselijke communicatie. Hierbij komt er van alles lang: natuurlijk de obligate dolfijnen, olifanten en bijen, maar ook oceanen, koraalriffen en schildpadden. Elk hoofdstuk heeft ongeveer dezelfde opbouw: het begint met een historisch exposé over het onderzoek dat gedaan is naar de vormen van communicatie van het onderwerp van dat hoofdstuk, daarna wordt ingegaan op de (digitale) technologieën die hierbij een rol hebben gespeeld (of hiervoor zijn ontwikkeld), waarna afgesloten wordt met een beschrijving van hoe die technieken ervoor kunnen zorgen dat de (onverminderd antropogene) gevaren waar die onderwerpen mee geconfronteerd worden kunnen worden weggenomen.
Toen ik een collega van me vertelde dat ik dit boekje aan het lezen was, vroeg hij zich hardop af of dierdromen het niveau van 'wat een lekker hapje' zouden overstijgen. Toen ik hem vroeg of dat een intuïtie was of gebaseerd op goed wetenschappelijk onderzoek, moest hij toch bekennen dat het eerste het geval was. Dat is een interessante observatie, omdat dit precies is waar Peña-Guzmán in dit boek tegen ageert: het verschil tussen holding a belief and defending it on scientific ground (p.12). Zoals de overtuiging van mijn collega – dat de dromen van dieren het niveau van het directe gastronomische of erotische niet overstijgen – voor evident aannemen, terwijl het wetenschappelijk bewijs een andere kant opwijst:
Either we hew to an anthropocentric theory of dreaming and ignore the scientific findings presented in the chapter, or we follow the life sciences into the uncanny world of animal dreams. (p.57)
Ik weet niet exact meer waarom ik dit boek heb gekocht – ik kocht het in mei vorig jaar bij LaLibrairie.com, blijkbaar samen met een boek van Piere Charbonnier dat ik halverwege weer heb weggelegd omdat het te saai en te droog was. Dat geldt niet voor dit boek: interessant onderwerp, rijk aan informatie en ideeën en goed geschreven. Ondanks de dikte en het Frans las ik het in een ruime maand uit.
De centrale these van het boek is dat het concept authenticiteit gedurende de voorbije twee eeuwen een belangrijke verandering heeft ondergaan. Waar het direct na de Verlichting werd ingezet als leidraad voor het moreel goede leven, transformeerde het na de Tweede Wereldoorlog in een drijfveer (met name voor de jeugd) om het leven en de maatschappij te veranderen. Maar heden ten dage is authenticiteit het doel van jezelf zijn: alle individuele activiteiten hebben dit als doel – "be yourself", "être soi-même".
Ik ben blij dat ik Goethe al kende van zijn poëzie (vroeger dweepte ik met Duitse poëzie – nog steeds wel, eigenlijk), want op basis van dit werk zou een potentiële eerste liefde behoorlijk bekoeld zijn. Ik begrijp dat de bekoring van dit boekje bij middelbare scholieren vooral in haar geringe afmeting ligt, want inhoudelijk stelt het eigenlijk nogal teleur.
Het verhaal kende ik in grote lijnen natuurlijk al. De jonge jurist Werther reist naar het stadje Wahlheim waar hij verliefd wordt op Lotte, die echter al verloofd is op ene Albert. Werther verlaat Wahlheim omdat hij zijn liefdesverdriet niet meer aankan. Na wat wederwaardigheden en omzwervingen komt Werther na enige tijd toch weer terug in Wahlheim, waar Lotte en Albert inmiddels zijn getrouwd. Om verder verdriet te voorkomen, concludeert Werther dat één van de drie (hijzelf, Albert of Lotte) moet sterven; dat wordt vanzelfsprekend hijzelf, en hij schiet zich met van Albert geleende pistolen door het hoofd.
Ik las (denk ik) in de Groene Amsterdammer een korte aankondiging over de boeken-fm-podcast over dit boek en hoewel ik de podcast (nog) niet heb beluisterd, leek het me een aardig werk om te lezen. De vraag of we de kunst van verkeerde mensen nog kunnen waarderen komt in verschillende vormen met enige regelmaat terug in m'n onderwijs en ik wilde hier sowieso al een tijdje langer in duiken, dus dit leek me een goede eerste stap.
Het boek combineert een autobiografische zoektocht met een journalistieke schrijfstijl. Hierdoor mist het wellicht in kunstfilosofische of psychologische diepte, maar dit wordt goedgemaakt door het brede scala van voorbeelden die worden behandeld – en alleen daarom al is het een leerzaam boek. In eerste instantie lijkt het erop dat er in elk hoofdstuk een verkeerde kunstenaar behandeld wordt, maar na een hoofdstuk of twee probeert Dederer toch tot een wat algemenere analyse te komen. Daar doorheen lijken de hoofdstuktitels een indeling rondom verschillende actoren binnen dit vraagstuk te reflecteren: The Fan, The Critic, The Genius, The Anti-monster, ...